Het leed dat oorlog brengt

Hij groeit op in armoede, als onwettig kind van een dienstmeid. De slimste jongen uit de streek is hij, een veelbelovende knaap. Maar kort voor hij eindexamen zal doen, wordt hij onder de wapens geroepen en voor Hitler naar het oostfront gestuurd. Hij keert terug met een houten been en een trauma en zal de rest van zijn leven zwijgen over zijn ervaringen aan het front. Hij trekt zich terug tussen zijn boeken.

In Waar vader was schetst Monika Helfer (1947) een portret van haar vader, een zachtmoedige, maar onbereikbare man. Na de oorlog, kort voor haar geboorte, is hij beheerder is geworden van een herstellingsoord voor oorlogsslachtoffers. Hij doet zijn best als kostwinner, echtgenoot en vader, maar zijn trauma laat zich niet verdringen. Zijn gezin spat uiteen en aan de droomjeugd van de kleine Monika en haar zusjes komt een bruut einde.

Tientallen boeken, toneelstukken en hoorspelen schreef Monika Helfer voor ze zich aan haar eigen familiegeschiedenis zou wagen. Misschien moest ze moed verzamelen, misschien moest ze de toon nog vinden om haar verhaal recht te doen.

Thuis in Oostenrijk werd Helfer haar hele carrière al gewaardeerd, maar echt doorbreken deed ze pas toen ze de zeventig gepasseerd was. Toen in 2020 haar eerste familieboek goed begon te lopen, kocht Nieuw Amsterdam de vertaalrechten. Ik was de gelukkige vertaler die met De bagage aan de slag mocht – en die nog gelukkiger werd toen alle lovende recensies verschenen en het boek een derde druk haalde.

Deze week verscheen Waar vader was, waarin Helfer voortschrijft aan het verhaal uit De bagage. In Duitsland en Oostenrijk was het een groot succes, zowel in de pers als bij de jury’s en in de boekhandels. Maar wat dat zegt over de kansen in Nederland? Hoeveel buitenlandse succesboeken zijn er hier al niet geflopt? Hoeveel “tweede boeken” vallen er niet tussen de bureaus op de krantenredacties? Het boekenaanbod is zo overweldigend, het koor van nieuwe, veelbelovende stemmen is zo groot.

Het was een eer om na De bagage ook Waar vader was te mogen vertalen, dit boek waar Monika Helfer haar hele leven naartoe moet hebben geschreven. Of het een bestseller wordt, kan me niet veel schelen. Als het maar niet onopgemerkt blijft. Geeft u het alstublieft een mooie plek in uw winkel, beste boekhandelaar. Als eerbetoon aan het schrijverschap van Monika Helfer en als herinnering aan de wereld: zo groot is het leed dat oorlog brengt.


Geschreven voor Boekblad.nl. Op de hoogte blijven van mijn blog? Schrijf je in voor de nieuwsbrief, of volg me op Twitter of LinkedIn.